El yaralanmaları, dejeneratif hastalıklar ve doğumsal eksikliklerin tedavisinde son yıllarda belirgin bir ilerleme görülmüştür. Bu ilerlemenin sağlanmasında plastik cerrahlar önemli rol oynamışlardır ki onların ana ilgisi hem fonksiyon hem de görüntüyü düzeltmektir.

Bu yazı size sık görülen el problemlerinin neler olduğunu, plastik cerrahların bu problemleri düzeltmek için neler yaptıklarını ve sonuçlarını anlatmak için tasarlanmıştır. Bütün sorularınızın cevaplanması mümkün değildir, çünkü her problem kendine öz olup, bireysel farklılıklara bağımlıdır. Eğer prosedür hakkında anlamadığınız bir konu varsa mutlaka doktorunuza sorunuz.

Eğer el ameliyatı olmayı düşünüyorsanız

Eğer el ameliyatı olmayı düşünüyorsanız, bir plastik cerrah ile görüşmek iyi bir başlangıç noktasıdır. Cerrahınız sizi değerlendirecek, tedavi metotlarını size anlatacak ve cerrahinin gerekli olup olmadığına karar verecektir. Eğer ameliyata karar verilirse, detaylı bir şekilde cerrahi prosedür, cerrahinin nerede yapılacağı(muayenehane, klinik veya hastane), anestezi tipi ve kullanılacak cerrahi teknikler, muhtemel risk ve istenmeyen sonuçlar, iyileşme ve rehabilitasyon süresi ve fonksiyon ve görüntüdeki muhtemel sonuçlar konuşulur.

Her ameliyat belli bir miktarda belirsizlik ve risk taşır . Her yıl binlerce başarılı el ameliyatları gerçekleştirilmektedir. Her ne kadar yetenekli ve tecrübeli bir plastik cerrah tarafından yapılsa da ve bu ameliyatlar güvenli olsa da bir takım istenmeyen sonuçlar meydana gelebilir. El cerrahisinin tüm tiplerinde enfeksiyon, kötü yara iyileşmesi, his ya da hareket kaybı, kanama gibi problemlerle karşılaşılabilir. Fakat bunlar nadir olmakla birlikte, genellikle tedavi edilebilirler.

El yaralanmaları

El cerrahisinde en sık yapılan işlemler; kiriş, sinir, damar ve eklemlerin hasarını, kırılmış kemikleri ve yanıkları ve cilt yaralanmalarını onarmayı içerir. Modern teknikler cerrahın ciddi yaralanmalarda dahi fonksiyonu ve görüntüyü tekrar düzeltme kabiliyetini büyük oranda artırmıştır. Şu anda plastik cerrahlar tarafından kullanılan teknikler arasında:

Greftleme: Hasarlı bölgeyi onarmak için vücudun sağlam bir bölümünden deri, kemik, sinir veya diğer dokuların naklidir. Flep cerrahisi:Vücudun sağlıklı bir bölümünden hasarlı alana deriyi, alttaki yağ dokusu, kan damarları ve kas dokusu ile beraber taşımaktır.

Replantasyon veya transplantasyon: Mikroskop altında uygulanan aşırı derecede dikkatli ve ince bir cerrahi olan mikro cerrahiyi kullanarak kopmuş parmakları veya elleri tekrar yerine dikme işlemidir. Bu tür yaralanmalar geniş bir zaman dilimi içinde tekrarlayan bir çok operasyona ihtiyaç duyabilirler. Bir çok vakada, cerrahi sonucunda yaralanmış ellere önemli derecede duyu ve fonksiyon kazandırılabilir. Fakat iyileşme aylar sürebilir ve sıklıkla rehabilitasyona ihtiyaç duyulur

Karpal tünel sendromu: Karpal tünel, bilekte, kirişleri ve elin ana sinirlerinden birinin geçtiği bir tüneldir. Tünelin içindeki basınç çeşitli hastalıklardan(Romatoid artrit vb.), yaralanmalardan, gebelik sırasında sıvı toplanmasından, aşırı kullanmaktan veya tekrarlayıcı hareketlerden sonra artabilir. Tünelin içindeki sinirin üzerindeki bu basınç artması sıklıkla uyuşukluğun, ağrının ve bozulmuş el fonksiyonunun eşlik ettiği bir elektriklenme hissine neden olur. Bu şikayetler altındaki hastalık karpal tünel sendromu olarak bilinir.

Bazı vakalarda elin atele alınması ve antienflamatuar ilaçlar problemi çözecektir. Eğer bu işe yaramazsa cerrahi gerekebilir. Ameliyatta cerrah avuç içinin ortasından bileğe doğru bir kesi yapar. Daha sonra basıncı azaltmak için sinire basınç yapan dokular kesilir. Ameliyattan sonra pansuman yapılarak ve atel kullanılarak hareket kısıtlanır, böylece iyileşme hızlandırılır. Ameliyat izi gittikçe kaybolacak ve zor görünür bir hale gelecektir. Ameliyatın sonuçları kısmen durumun ne kadardır var olduğuna ve sinirin ne kadar zarar görmüş olduğuna bağlıdır. Bu yüzden eğer kendinizde karpal tünel sendromu olabileceğini düşünüyorsanız erken dönemde bir doktora başvurmanız iyi bir fikir olacaktır.

Romatoid Artrid

Romatoid artrit eklemlerin iltihabı, ellerin ve vücudun diğer bölümlerinin görüntüsünü ve fonksiyonunu etkileyebilen ve sakat bırakıcı bir hastalıktır. Sıklıkla parmak eklemlerini deforme eder ve hareketi engelleyecek şekilde parmakları bükülü bir pozisyonda durmaya zorlar. Romatoid artritin neden olduğu sakatlıklar genellikle cerrahi kullanılmadan tedavi edilebilir, örneğin; özel cihazlar kullanarak veya zayıflamış alanları güçlendirmek için fizik tedavi yapılabilir. Ama bazı hastalar için cerrahi en iyi çözümdür. Cerrahınızla ve romatoloji uzmanı doktorunuz ile konuşarak ameliyat olup olmayacağınıza karar vermelisiniz.

Enflamasyon olan eklemlerden dokular çıkararak, tendonları yer değiştirerek veya yapay eklemler koyarak bilek ve el tedavi edilebilir. Cerrahiden sonra elinizi tam olarak kullanamasanız da fonksiyon ve görüntü açısından belirgin bir iyileşme bekleyebilirsiniz. Unutulmamalıdır ki, cerrahi altta yatan hastalığınızı tedavi etmez. Romatoid artrit elinize hasar vermeye devam edebilir ve bazen mükerrer cerrahi gerekebilir. Ayrıca romatoloğunuza tedavinin devamı için başvurmanız gerekebilir.

Dupuytren Kontraktörü

Avuç içinin cilt ve cilt altındaki dokusunun hastalığı Dupuytren kontraktürü olarak adlandırılır. Kalın, nedbe benzeri doku avuç içinde cildin altında oluşur ve parmaklara ilerleyip, parmağı avuç içine doğru çekip hareketini kısıtlayabilir. Bu hastalık çoğunlukla orta yaşta gelişir ve bilinen bir nedeni olmamakla beraber ailesel geçişi olabilir.

Cerrah kalınlaşmış dokunun bantlarını ve tendonları ayırıp parmağa daha iyi bir hareket sağlayabilir. Ameliyat çok dikkatli yapılmalıdır, çünkü elin ve parmakların sinirleri çoğunlukla bu anormal dokuya sıkıca yapışmıştır. Bazı vakalarda kalınlaşmış ve kıvrımlaşmış cildin yerine cilt grefti kullanılır. Ameliyatın sonucu hastalığın şiddetine bağlıdır. Genellikle, el fonksiyonlarında fizik tedavi uygulaması da yapıldıktan sonra belirgin bir iyileşme görülür.

Kongenital defektler

Elin konjenital anomalileri doğumda var olan, el gelişimini etkileyen ve elin kullanımında belirgin problemlere neden olan deformitelerdir. Gelişen cerrahi teknikler ile beraber defektlerin çoğu, çok erken yaşta, hatta bazı hastalarda gebelikte ve diğerlerinde elin normal gelişimini ve fonksiyonunu bekleyerek 2 veya 3 yaşında düzeltilir.

En sık konjenital el anomalisi sindaktilidir. Burada iki veya daha fazla parmak birleşiktir. Cerrahi tedavi olarak parmakları birleştiren dokular kesilir, daha sonra vücudun başka bir yerinden alınan cilt greftleri buradaki boşluklara dikilir. Prosedür eğer kemikler de birleşik ise daha komplike bir hal alır. Cerrahi aynı zamanda tam bir hareketi ve normale yakın görüntüyü sağlamasına rağmen, greftlenmiş cildin rengi diğer ciltten bir miktar farklı olabilir. Diğer sık görülen konjenital defektler, kısa, eksik veya deforme parmaklar, hareketsiz tendonlar ve anormal sinir veya damarlardır. Çoğu hastada bu defektler cerrahi olarak düzeltilir.

İyileşme ve rehabilitasyon

El, vücudun çok hassas bir organı olmasından dolayı cerrahiden sonra hafiften ağıra kadar değişen ağrı olabilir. Cerrahınız sizin enjeksiyon veya ilaç tedavisi ile rahatlamanızı sağlayabilir. Elinizin ne kadar uzun süre hareketsiz bırakılacağı ve ne kadar hızlı normal aktivitelerine kavuşacağı cerrahinin tipine, genişliğine ve ne kadar hızlı iyileşebileceğinize göre değişir.

Elinizin daha çabuk iyileşmesi ve daha iyi kullanabilmeniz için deneyimli bir el terapisti tarafından fizik tedavi gerekebilir. Terapiniz el eksersizleri, masaj terapisi, elektriksel sinir uyarımı, splintleme, germe ve özel sargıları ihtiva eder. Eğer elinizi maksimum kullanmak istiyorsanız terapistin önerilerine harfiyen uymalısınız.